Sinan Medreselerinin Genel Özellikleri
Mimar Sinan düz ve çok eğimli arsalar üzerinde medreseler tasarlayıp uygulamıştır. Eğimli arsalardaki uygulamalarında Sinan ayrıca, özel bir ayrıntı olarak, altında tonozlu geçit bulunan dershane tipini geliştirmiştir. Topografyanın çok zorladığı yerler, Mimar Sinan’a coşkulu kompozisyonlar yaratma fırsatı vermiştir.[1]
Mimar Sinan’ın yaptığı Dar’ül Kurra’lar arasında günümüze ulaşabilen hücreli düzene sahip tek Dar’ül Kurra[2] yapısı olan Selimiye Dar’ül Kurra’sı, dar’ül Hadis’le[3] birlikte oluşturduğu çifte medrese düzenlemesi ve özel köşe dönüşlü planıyla değişik bir uygulama sergilemektedir.
Kare planlı Dar’ül Hadis ve Dar’ül Kurra yapılarını oluşturan odaların iri kubbe dizileri, çatı örtüsünden herhangi bir şekilde ayrılmaksızın revak silmelerine inen az meyilli çatıyla birleşmekte ve avlu etrafını çevreleyen kalın, alçak taş ayakların üzerindeki baklavalı sütun başlıklarına basan armudi kemerlerin meydana getirdiği revakların arkalarındaki odaları örtmektedir. Her iki yapının iki dış cephesini çeviren, tuğla duvar tekniği ile yapılmış cepheyi oluşturan odalar dizisine karşılık, camiye yönelik diğer iki cephede söveli pencereler yer almakta, avlular ise sivri armudi kemerli revaklardan oluşmaktadır. İki avlu da caminin manevi ve fikri hayatını idame ettirecek olan Dar’ül Hadis ve Dar’ül kurra Medresesinde yetişecek din adamları tarafından kullanılacağına göre, her iki avludan caminin görünüşüne özel bir önem verilmesi doğaldır. Bu iki avluyu caminin yan cephelerinde zemin hizasında çeviren revakların mihrap cephesinde, minarelerin Türk üçgenli kaidelerinin üst hizasına kadar yükselen duvar içindeki sivri armudi kemerli nişler, mimarinin üst yapısını teşkil eden kemer ve kubbelerin yukarıdan aşağıya koruyucu ifadelerine rağmen, karşıt biçim ifadelerini değerlendirme ve kullanma hususundaki şuurlu kararlılığının etkili bir sonucudur.[4]
Dar’ül Hadis ve Dar’ül Kurra yapılarının avlu akslarına yerleştirilmiş büyük dershane kubbeleri, hazirenin iki yanında iki belirleyici unsur olarak vücuda getirilmiştir.
[1] Zeynep Ahunbay, “Mimar Sinan’ın Eğitim Yapıları Medreseler Darülkurralar Mektepler”, Mimar Başı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, İstanbul, 1988, s. 266.
[2] Dar’ül Kuralar, “kari”ler ve genellikle cami hizmetlilerinin yetiştiği, “kıraat” eğitimi yapılan özel medreselerdir.
[3] Dâr, yani yer, ev, mekân ve hadis Hz. Muhammed’in söz, davranışlarından oluşan sözcüklerin yan yana gelmesinden oluşan Darü’l Hadislerde Hz. Muhammed’in tüm söz ve eylemleri incelenir ve araştırılırdı. Cahid Baltacı Maarif Sistemimiz, İslam Medeniyeti Vakfı yayınları, İstanbul, 1980, s.19
[4] Turgut Cansever, Mimar Sinan, Albaraka Türk, İstanbul, Kasım 2005s. 325.