Arasta

Selimiye Camii ve Külliyesi’ne gelir sağlamak amacıyla yaptırılan kapalı Arasta cami avlusunun güneybatı duvarı önünde bir baştan öbürüne uzayan yaklaşık 225 metre uzunluğundaki ana kol ile buna dik bir kısa koldan meydana gelmektedir.[1] 124 dükkânlı olan çarşı Kara Mustafa Paşa Çeşmesi’nin karşısından başlayarak, Sıbyan mektebine kadar uzun bir tonoz halinde devam ederek, Dar’ül Kurra Medresesi’nin güneybatı duvarına devam eder.[2]

Kısa kol, caminin şadırvan avlusunun yan kapıları ekseni üzerinde düzenlenmiş, kolların kesiştiği yer gayet süslü bir dua kubbesiyle belirtilmiş, yüksek kasnaklı dua kubbesinin doğusundaki dört sahanlıklı merdivenle de cami avlusunun Arasta ile bağlantısı sağlanmıştır.[3]

Bu Dua Kubbesi altında, İstanbul Kapalı Çarşısı’ndaki Dua Meydanı’nda olduğu gibi, dükkân sahipleri her sabah doğru iş yapacaklarına ve kimseyi aldatmayacaklarına dair yemin ederlerdi.[4] Dua kubbesi altında esnafların dua etmesi geleneği Türklerin yüzyıllardır uyguladığı ve esnaf etiğini oluşturan bir gelenektir.

 Vakıf Duası

Vakıf Bedduası          

Cami avlusuna geçit veren küçük kapıdan başka, Selimiye Arastası’nın üç kapısı daha vardır. Bunlar uzun ve kısa kolların uçarlında bulunur ve kuzey, güney ve batı doğrultusunda dua kubbesine üç yandan saplanan beşik tonozlarla örtülü yollara açılır. Yollar, beşik tonozların yanlarına konulan yüksek pencerelerle aydınlanır. Fakat yolların iki yanına sıralanmış dükkânların dış cephelerinde pencere bulunmamaktadır.[5]

Bugün bu sağır duvarlar çıplak durduğundan dükkânlara pencere konulmamış olması yadırganmaktadır. Ne var ki, aslında külliyenin batı cephesinin şimdiki gibi açık olmadığı bilinmektedir. Tarihi fotoğraflar Arasta’nın önünde park haline getirilmiş alanda eskiden alçak salaş yapıların ve Yemişkapanı denilen iki katlı, geniş avlulu bir hanın bulunduğunu göstermektedir.[6]

Arasta’nın tüm yöndeki giriş kapıları taştan, diğer kısımları taş ve tuğla almaşık düzende, tonoz ve kemerler de tuğladan örülmüştür. Yapının batı yönündeki girişi aynalı tonoz, güneybatı aksında iç avluya girişi sağlayan giriş kubbe ve arasta çarşısının tüm örtüleri beşik tonoz örtülüdür.

Arasta’nın Sultan III. Murat tarafından Selimiye Camii ve Külliyesi’ne gelir getirmesi amacıyla Mimar Davud Ağa’ya yaptırıldığına dair bir görüş de mevcuttur. Ancak eğimden dolayı yüksek istinat duvarlarına gerek duyulan batı cephesindeki sağır görünümü kapatmak için Arasta kitlesinin de Mimar Sinan tarafından tasarlandığı belirtilmektedir. Çünkü eğimli araziye yapı inşa etme konusunda büyük bir dehaya sahip olan Mimar Sinan’ın bu eğim sorununu halletmeyeceği düşünülemediğinden, Arasta’nın tasarımının Mimar Sinan tarafından yapıldığı ve inşa edildiği, Davud Ağa tarafından tamamlandığı görüşü de yaygın bir görüştür. Çünkü cami platformunun güneybatı yönünde istinat duvarlarıyla desteklenmesi zorunluydu. Selimiye Camii’nde Arasta bu amaca hizmet etmektedir. Caminin dış avlusu altında tonozlarla örtülü bir altyapı kurulmuş ve Mimar Sinan bunu, Edirnekapı Mihrimah sultan Camii’nde olduğu gibi dükkân sıralarına dönüştürmüş olmalıdır. Gerek Selimiye terasının statiği, gerek Sinan’ın külliyelerinin tasarımı buna işaret etmektedir. Arasta üzerindeki dua kubbesi ve Sıbyan mektebi Sinan’ın yapısı olabilecek olgun tasarımlardır. Ancak bunun Arasta’ya nasıl dönüştüğü sorunu tartışmalıdır. Bu yapı, Selimiye Camii Külliyesini yaptıran II. Selim’in ölümünden sonra; inşaat yarım kaldığı içi Davud Ağa tarafından tamamlanmış olabilir.[7]

[1] Turgut Cansever, Mimar Sinan, Albaraka Türk, İstanbul, Kasım 2005, s. 173.

[2] Gündüz Özdeş, Türk Çarşıları, Tepe Yayınları, Ankara, 1998, s. 48.

[3] Tugut Cansever, a.g.e., s. 173.

[4] Gündüz Özdeş, a.g.e., s. 48.

[5] Turgut Cansever, a.g.e., s. 174.

[6] İbid.

[7] Doğan Kuban, Sinan’ın Sanatı Ve Selimiye, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, İstanbul, 1997s. 134.